Max Beckmann
De Toneelspelers -1941/1942
UNIVERSUM MAX BECKMANN IN DEN HAAG
Afgelopen week bezocht ik één van de mooiste Nederlandse musea, het Kunstmuseum Den Haag. Naast dat het gebouw van architect Berlage prachtig is, ligt het op een half uurtje lopen van het strand, wat een heel fijn toetje is na een paar uur geconcentreerd kunst kijken. Ik ging speciaal voor de Max Beckmann expositie naar Den Haag. Het gebeurt niet ieder jaar dat er in Nederland een overzichtstentoonstelling van Beckmann (1884-1950) te zien is. Nog 5 dagen te zien, dus haast u naar Den Haag.
Het is een indrukwekkende expositie. Ik houd van Beckmann werk. Hij is een kunstenaar van de nacht, van de droom, het onderbewustzijn, van onder de oppervlakte. Zijn schilderijen zijn uit duizenden te herkennen. Ze zijn typisch duits, d.w.z. niet lichtzinnig of zeker niet mediterraan, ondanks dat Beckmann erg van de zee hield en ook diverse zeegezichten schilderde. Zij lijken stroef geschilderd, het schuurt. De mensen, dieren en dingen zijn zwart stripachtig omlijnd. Het werk zou je op het eerste gezicht niet 'verfijnd' of 'mooi' noemen. Handen zien er onbeholpen uit. Mensen, dieren en dingen worden niet gedetailleerd uitgewerkt. Ze zijn eerder monumentaal uitgehouwen dan soepel en virtuoos geschilderd. En juist dit schijnbaar moeizame geploeter en onhandige spreekt mij aan. Net als zijn uitgesproken kleurgebruik met grote licht-donker contrast en de vele modderige aardse zwart en bruin tinten.
middenpaneel
rechterpaneel
De compositie van bovenstaande drieluik De Toneelspelers is vol, in elk hoekje is er wat gaande. Ondanks de volheid toch zit er veel ruimte in het schilderij. Zijn werk is niet even makkelijk te duiden, dat geldt zeker voor dit drieluik, dat ik het hoogtepunt van de expositie vond. Een tekst uit de tentoonstelling poogt iets duidelijk te maken van zijn thematiek.
Beckmann heeft het over de geestelijke wereld en de politieke realiteit. Thematisch gezien ben ik verwant aan Beckmann, al heb ik het in mijn beelden over de vermenging van ideeen en thema's uit religie en spiritualiteit met de alledaagsheid en maatschappelijke ontwikkelingen. Ik houd dus zowel van de hoekige, robuuste, het verhalende stijl van Beckmann als van zijn thema's.
Beckmann werd in 1884 in Leipzig geboren. Hij maakte 2 wereldoorlogen mee. In de eerste WO heeft hij als medisch soldaat tijdens het vervoeren van doden en gewonden zoveel ellende gezien, gehoord en geroken, dat hij in1916 geestelijk en fysiek ineenstortte en na zijn herstel vrijgesteld werd voor de rest van de oorlog.
Tussen de wereldoorlogen ontwikkelde Beckmann zich tot één van de meest vooraanstaande en succesvolste Duitse kunstenaars van zijn generatie. Totdat de nazi's aan de macht kwamen.
In 1937 vluchtte Beckmann uit Duitsland precies één dag voor de opening van de Entartete Kunst tentoonstelling in Munchen, waar een aantal werken van hem te zien waren. Hij wilde naar de VS, maar kwam niet verder dan Amsterdam, waar hij 10 jaar anoniem woonde en werkte op het Rokin, voordat hij in 1947 alsnog naar de VS emigreerde. In 1950 stierf hij op
66-jarige leeftijd in New York aan een hartaanval toen hij onderweg was naar een tentoonstelling waar een zelfportret van hem hing.
Dit is slechts een oppervlakkige inleiding over werk en leven van Max Beckmann. Voor meer verdieping verwijs ik je door naar een duitse documentaire Leben zwischen den Welten :
https://www.youtube.com/watch?v=boFblNGkrMc
januari 2024 t/m 20 mei 2024
KUNSTMUSEUM DEN HAAG
zie :
https://www.kunstmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/universum-max-beckmann
